Vroeger was het waarschijnlijk veel stiller in de rekenles. Nadat de meester kort wat had uitgelegd gingen de kinderen sommen maken in hun schrift. Tegenwoordig vindt men dat praten over rekenproblemen en de verschillende manieren waarop je ze aan kunt pakken een sleutelrol moet spelen. Het betekent dat veel tijd wordt ingeruimd voor klassikale discussies. Hoe past de computer daarin?
Een les in groep 5 (jaargang 2001/2002). De leerlingen hebben in tweetallen het programma Kikker gedaan op het rekenweb. In dat programma vraagt een kikker je om een keersom-met-uitkomst in te typen en geeft je daarna een nieuwe som op die op de eerste lijkt. Kijk maar even:
Wat gebeurde in groep 5? De kinderen hebben allemaal een van hun eigen sommen plus de som van de kikker met viltstift op een kaartje geschreven. De juffrouw Leny vraagt een aantal kinderen voor het bord om te vertellen wat de kikker met hun som gedaan heeft.
Chanel heeft op het kaartje geschreven: 400x6=2400
Chanel: We hadden eerst 400 x6 gedaan, en dat is 2400.
Leny: Dat is al een heel moeilijke som hè , 400x6.
Chanel: En toen ging die kikker verdubbelen, toen ging hij de 6 verdubbelen en toen was het 400x12. En dat was gewoon het verdubbelen van 24.
Leny: Dat was gewoon het verdubbelen van 2400.
Zie een videofragment:
van Chanel (12 Mb)
of van Hella als
kikker (5 Mb)
(Drie plaatjes uit de video staan hieronder.)
Yorien heeft op haar kaartje geschreven:
70x2=140,
35x4= 140
Leny vraagt of ze meteen door had dat de kikker de helft van 70 had genomen. Yorien schudt haar hoofd. Ze heeft de som van de kikker uitgerekend door eerst 35x2 uit te rekenen.
Bij het werken met het computerprogramma hebben de kinderen de tweede som soms als een op zichzelf staande som uitgerekend - net als Yorien - maar in het klassengsprek kunnen ze goed uitleggen hoe de kikker aan zijn som is gekomen. Dat de leerlingen het echt snappen blijkt als om de beurt een paar kinderen voor kikker mogen spelen. De andere leerlingen noemen een som en degene die kikker is maakt daar een nieuwe som van.
De les is in veel opzichten een heel gewone rekenles, want het komt vaak voor dat een klassengesprek gaat over verschillende manieren om een bepaalde som uit te rekenen. Maar een klassengesprek over een computerprogramma is wel bijzonder, zeker in het basisonderwijs. Dat komt omdat de meeste programma's voor rekenen oefenprogramma's zijn. Ze vervangen het sommen maken in het schrift en zijn niet bedoeld om leerlingen nieuwe inzichten bij te brengen.
Voor Kikker geldt zeker dat het een ander soort taak is. Leerlingen mogen bijvoorbeeld zelf hun sommen kiezen. Veel kinderen voelen zich daardoor uitgedaagd om de grenzen op te zoeken van wat ze kunnen. Kinderen die goed kunnen rekenen proberen soms sommen als 45 x 10001, of 333 x 333 uit hun hoofd uit te rekenen, terwijl andere kinderen al trots zijn op sommen als 40 x 60, dus gewone tafelsommen met nullen. "Eigen producties", dat wil zeggen dat de leerlingen zelf kiezen wat ze uit gaan rekenen, bieden een mooie en natuurlijke manier van differentiatie. Verder valt er bij de kikker van alles te ontdekken. Het is de leerlingen direct duidelijk dat de kikker niet zomaar willekeurig sommen opgeeft, maar dat hij met een variatie komt op de som die ze zelf hebben ingetiept. En omdat het vaak handig is om door te rekenen vanuit die eerste som proberen kinderen uit te zoeken wat de kikker precies gedaan heeft.
De sommen van Chanel en Anela, Chanel aan het woord en
Hella speelt kikker.