|
|
Fraaie staaltjes
van grafische vormgeving zijn van oudsher te vinden in de
cartografie. Thematische kaarten zijn al vrij oud. De oudst
bekende geologische kaart met daarop de verspreiding van
grondsoorten en mineralen is van 1755. De eerste die dergelijke
kaarten gebruikte om economische gegevens weer te geven was
de Duitse professor A.W.F. Crome. Hij publiceerde in 1782 de Producten-Karte von
Europa, een ware statistische atlas. Maar zijn werk bleef
tamelijk onbekend.
|
Klik op het plaatje om de
kaart te zien
|
In 1819
publiceerde Pierre Charles Dupin (1784-1873)
een kaart van Frankrijk waarop met verschillende
grijstinten de verspreiding van het analfabetisme
was weergegeven, de carte de la France
éclairée et de la France obscure.
Deze kaart maakte grote indruk op zijn tijdgenoten
en is vele malen herdrukt.
In Engeland maakte John Fletcher in 1834 net zo'n
soort kaart waarmee hij de distribution of
ignorance in Engeland en Wales aangaf (zie de
kaart links).
In Frankrijk pasten Balbi en
Guerry later dezelfde techniek toe om het
aantal misdrijven per departement weer te geven
(zie de kaart rechts).
|
Klik op het plaatje om de kaart te zien
|
|
|
Een nadeel van
dergelijke kaarten is dat het aantal verschillende kleuren
of grijstinten in de praktijk beperkt is. Een alternatief
zijn de zgn. reliëfkaarten. Kaarten met daarop
"niveaukrommen", lijnen die punten verbinden die dezelfde
waarden aannemen op een bepaalde variabele, worden veel
gebruikt in de meteorologie; denk maar aan de bekende
weerkaarten met daarop de isobaren - lijnen die punten van
dezelfde luchtdruk verbinden.
|
|
Hoogtelijnen komen al voor op
17e eeuwse Hollandse kaarten ten behoeve van de berekening van het
verval van rivieren en kanalen. In 1701 had Edmond Halley al een wereldkaart met isogonen (lijnen
van gelijke magnetische declinatie) gemaakt. Cruquius
gebruikte als eerste niveaukrommen om punten van gelijke
diepte met elkaar te verbinden op een kaart van de monding
van de Merwede uit 1730 (zie hiernaast).
|
Klik op het plaatje om de
kaart te zien
|
In Frankrijk werd de methode vanaf ongeveer 1840 toegepast door de
ingenieur Léon Lalanne, op wie we elders
wat dieper ingaan. Lalanne meende dat met deze techniek ook bijv. sociale statistische
gegevens zouden kunnen worden weergegeven, maar hij bracht dat niet in praktijk.
|
|
Pas in 1874 maakte L.L. Vauthier een kaart volgens de methode die door
Lalanne was voorgesteld. Op deze kaart (zie hiernaast) is de
bevolkingsdichtheid in de stad Parijs af te lezen (aantal
inwoners per hectare). Vauthier tekende
nog een hele serie van dergelijke kaarten, maar zijn methode
vond weinig navolging. De belangrijkste reden daarvoor is
dat de gegevens waarop dit soort kaarten is gebaseerd
meestal niet voor ieder punt bekend zijn, maar alleen
berekend worden voor grotere territoriale eenheden (wijken,
gemeente, provincies, e.d.)
|
Klik op het plaatje om de
kaart te zien
|
In de tweede helft van de 19e eeuw
kwam m.n. in Frankrijk de productie van grafieken en kaarten tot grote bloei.
De makers waren vrijwel zonder uitzondering ingenieurs. In navolging van
Minard combineerden zij kaarten met andere vormen van grafische representatie. In het
voorbeeld hiernaast is op een kaart van Frankrijk in ieder district een klein
sectordiagram geplaatst om de districten in bepaalde opzichten met elkaar te
kunnen vergelijken.
Een paar jaar geleden verscheen een bijzonder interessant boek over de ontwikkeling
van de statistische cartografie in Frankrijk in de vorige eeuw
(zie Palsky 1996).
|
Klik op het plaatje om de
kaart te zien
Klik hier om een
vergroot detail
van de kaart te zien
|
Hoe
nuttig een grafische analyse kan zijn wordt
geïllustreerd door de kaart die Dr. John Snow in
1854 maakte van de sterfgevallen als gevolg van cholera in het centrum van
Londen (zie hiernaast).
|
|
Op de kaart
zijn de sterfgevallen met rondjes aangegeven en de plaats
van waterpompen met kruisjes. Snow ontwierp deze kaart om
zijn stelling kracht bij te zetten dat het water uit de pomp in Broad
Street de boosdoener was. Hij gebruikte de grafiek om het
stadsbestuur van zijn gelijk te overtuigen. Op zijn
aandringen werd de zwengel van de pomp verwijderd, waarna er
snel een einde kwam aan een epidemie die al 500 slachtoffers
had geëist. (Een uitgebreide analyse van de kaart van
Snow is te vinden in Tufte 1997, p. 27-37).
Snow was overigens zeker niet de eerste die dergelijke kaarten
maakte. Al in 1833 maakte de arts C. Hellis een kaart van de
verspreiding van choleragevallen in Rouan.
|
